Graham LS3/5 BBC Monitörü (Cherry)

BBC tasarımı monitörlerin belki de en iyi bilineni LS3/5A’dır. BBC’nin küçük kayıt odaları ve naklen yayın arabalarında ses kalitesini doğru yansıtabilecek küçük boy bir monitöre ihtiyacı vardı ama piyasada kendi kriterlerine uyan hiçbir örnek bulamadılar. Tam bu dönemde, BBC bünyesinde stüdyoların akustik ebatlandırması konusunda çalışan bağımsız bir araştırma birimi ufak bir hoparlör geliştirmişti. Bu hoparlörün hedeflenen monitöre dönüştürülebilmesi için kapsamlı çalışmalar yapıldı ve orijinal LS3/5 bu şekilde hayat kazandı.

İlk başta, sahada kullanılmak üzere test amaçlı 20 çift hoparlörü BBC kendi imkânlarıyla imal ediyor. İlerleyen dönemde yeni bir partiye ihtiyaç duyulduğunda KEF firmasının sürücüleri yenilediğini fark ediyorlar. Bu yeni sürücülerin kullanılması durumunda orijinal tasarımda yakalanan ses performansıyla ölçüm değerlerinde şaşma olması kaçınılmazdı. Yenilenmiş sürücülerle orijinal hoparlörün performansına yaklaşabilmek için yoğun bir çalışma başlatıldı. Ortaya çıkan revize edilmiş versiyon orijinal modelden önemli sapmalar içerdiği için de model isminin sonuna “A” harfi eklendi.

Kabin etkileşimini önlemek için yeni mid/bas ünite ön yüzeyden ayrıştırıldı. Mevcut crossover’dan beslenen yeni tiz ünite kolorasyona neden olduğu için crossover’da değişiklik yapılıp tweeter’ın etrafına keçe yastıklar ve koruyucu bir ızgara konuldu. İlk partide düşük sayıda üretilen orijinal model artık geçersizdi ve gerçek LS3/5’in ticari üretimi hiç gerçekleşmedi.

Revize edilmiş LS3/5A’nın ses performansı orijinal versiyona çok yakın olmasına rağmen, o dönemde birçok kişi orijinal modelin daha iyi olduğu görüşündeydiler. Acaba bu orijinal versiyonu günümüzde tekrar üretmek mümkün olabilir miydi?

Graham Audio, BBC hoparlörlerinin en şöhretli modelinin en yeni versiyonunu ortaya çıkardı. Bunu gerçekleştirebilmek için LS3/5A hoparlörleriyle ün salmış Chartwell firmasını bünyesine katmakla işe başlamış. Yeni LS3/5’in sürücü üniteleri Derek Hughes’un Volt ve Seas firmalarıyla yürüttüğü çalışmalar sonunda geliştirilmiş ve sonuçta tümüyle BBC lisanslı orijinal LS3/5 hoparlör tekrar hayat kazanmış.

Teknik Özellikler:

Hoparlör tipi: 2 Yollu, kapalı kutu
Kabin: İnce duvarlı, 9mm huş ağacı kontrplak, sökülebilir arka panel
Finiş: Gerçek ağaç kaplama
Ebatlar: (e/y/d) 19cm x 30cm x 17cm
Ağırlık: 5.3kg
Frekans aralığı: 70Hz - 20kHz, ±3dB
Nominal empedans: 9Ω
Duyarlılık: 83dB/W/m (2.83V, 1m)
Maksimum çıkış: 95dB 2m’de bir çift hoparlörle
Bas/mid ünite: 110mm Bextrene
Tiz ünite: 19mm Dome tweeter
Önerilen ampli gücü: “Clipping”e girmemiş 25 - 50W

Graham Audio'nun kuruluşu, gelişimi ve BBC Hoparlörleriyle ilişkisini anlatan belgesel niteliğinde çok güzel bir video 

Yorumlar:

Hi-Fi+ dergisinde 27 Mayıs 2016'da çıkmış olan yazıdan bir alıntı: “Renklendirme olmaması ve tonal renklerin çok doğru bir şekilde oluşturulması, hiçbir şüpheye yer bırakmayacak bir şekilde bir nirengi noktası (“benchmark”) oluşturuyor. LS3/5’in tonları nasıl çaldığını bir kez duyunca iyi diye bildiğimiz hoparlörlerin bu konuda idealden ne derece uzak olduğunu görebiliyoruz.” yazının tamamı

Sound on Sound dergisinde Haziran 2016'da çıkmış olan yazıdan kısa bir alıntı: “…Müzik temelde iletişimle ilgili bir konu, ve Graham LS3/5 konuşmacılar arasındaki en büyük iletişimcilerden biri. LS3/5’in müziğin heyecanını aktarmakta bu derece başarılı olmasının arkasında bileşenleri ve imalat kalitesi olduğu kadar orijinal tasarım aşamasında ayrıntıya büyük bir dikkat ve özenle yaklaşılmasının da önemli bir payı var.” yazının tamamı

HiFi Pig dergisinde, eski bir BBC çalışanı olan Janine Elliot çok kapsamlı bir inceleme yazısı kaleme almış. Sonuç bölümünün çevirisini aşağıda sunuyoruz, ancak yazının tamamını okumakta da fayda var. "Graham Audio bir LS3/5a yapma gereği duymamış. Bu projenin kaynağındaki sesi ortaya çıkartmak istemiş ve kesinlikle de başarılı olmuşlar. Graham Audio, HiFi dünyasının iki simge ismini bir efsane üründe buluşturmuş: LS3/5’i baştan yaratmış ve yıldız isim Chartwell’i geri getirmiş. Sıcaklık, müzikalite ve sahne detayı arıyorsanız ve en alt bas frekansları kaybetmeyi fazla umursamıyorsanız, bu durumda LS3/5’i mutlaka dinlemenizi öneririm. Ve vurgulamam gereken çok önemli bir husus da şu: çok detaylı bir ses ile yorulmadan uzun süre dinlenebilirliği birlikte elde etmeniz, ki bu iki özellik çok nadiren bir hoparlörde bir araya gelebilir, özellikle bu derece küçük boyda olanda." yazının tamamı